Hacettepe Üniversitesi Spor Hekimliği Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi ve Spor Hekimliği Uzmanı Doç. Dr. Gürhan Dönmez, sporda yaşanan ani ölümlerin nedenlerinden ve spora katılım öncesi sağlık muayenelerinin öneminden bahsetti. Ani ölüm riskinin engellenebilmesi için spora katılan herkesin düzenli olarak her yıl mutlaka sağlık kontrollerini yaptırması gerektiğine vurgu yapan Dönmez, düzenli fiziksel aktivite yapmanın da kişinin ömrünü uzattığını söyledi.
35 yaş üstü kişiler daha fazla risk altında
Sporda yaşanan ani ölümlerin nedenleri hakkında bilgi veren Doç. Dr. Gürhan Dönmez, 35 yaş üstü kişilerin daha fazla risk altında olduğuna dikkat çekerek şunları kaydetti:
“Spor yaparken kalp atım hızımız artar. Vücuda daha fazla kan pompalanır. Aktivitenin şiddetinin artmasıyla beraber kalbimize binen yük de artar. Spor yaparken meydana gelen ani ölümler, koroner hastalıklar, kalbi besleyen damarların tıkanıklığı, kalp kasının aşırı büyümesi, kalbin ritim bozuklukları ya da doğumsal bazı problemlerden kaynaklı olabiliyor. Sporcuların fizyolojik olarak hem nabızlarının daha düşük olmasını hem de kalplerinin özellikle sol bölümünün biraz daha büyük olmasını bekleriz. Kalpte meydana gelen bu adaptif değişiklikler, özellikle de kişide doğumsal bir problem, kalbi besleyen damarlarda sıkıntı, kalbin elektriksel iletiminde ritim bozukluğu yaratacak gibi bir durum varsa ani kalp durmasına sebep olabiliyor. Yaş ilerledikçe risk de biraz daha artıyor. Kalp krizi riskinin yaşın ilerlemesi ile birlikte daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü artık damarlarda yavaş yavaş daralmalar olup plaklar gelişmeye başlayabiliyor. Yıllardır yenilen yağlar, içilen sigara, yaşanılan stres gibi faktörler orada tıkanıklığa zemin hazırlıyor. Özellikle 35 yaş üstü kişilerde daha çok altta yatan koroner arter hastalığı dediğimiz kalp damarlarının tıkanmasıyla alakalı problemler, genellikle ani kardiyak ölümlere sebep olabiliyor.”
“Yıllık sağlık kontrolleriyle ani ölüm riski engellenebilir”
Spor yapan herkesin her yıl düzenli bir şekilde sağlık muayenelerini yaptırmaları gerektiğinin de altını çizen Doç. Dr. Dönmez şunlara dikkat çekti:
“İster profesyonel ister amatör isterse de rekreasyon amaçlı olsun spor yapan herkesin mutlaka spora katılım öncesi sağlık muayenelerini düzenli bir şekilde yaptırmaları gerekli. Özellikle çocukluk çağından itibaren yılda bir spora katılım muayenesinin yapılması gerekir. Öncelikle kişinin mutlaka aile öyküsünün sorgulanması lazım. Bu bizim için en önemli ipuçlarından biridir. Sporcunun ailesinde, erken yaşta gelişen kalbe bağlı ani ölüm öyküsü, bir sporcunun başına gelebilecek ani ölüm riskini artıran sebeplerden biridir. Sonrasında fizik muayene dediğimiz genel bir değerlendirme yapılmalı. Fizik muayeneyle nabızların değerlendirilmesi, kalbin muayene edilip herhangi bir üfürüm ya da ritim bozukluğu olup olmadığının değerlendirilmesi, bununla birlikte kan basıncının değerlendirilmesi de oldukça önemli. Sporcuların kalp elektrosu da mutlaka çekilmelidir. Spor yapan kişilerin yıllık sağlık kontrolleriyle ani ölüm riski tamamen sıfırlanamasa da bazı olgularda engellenebilir.”
“Hiç spor yapmayan birinin halı sahaya gitmesi büyük risk”
Halı sahalarda yaşanan ani ölümlerin son dönemlerde bir hayli artması sebebiyle kişilerin çok daha dikkatli olmaları gerektiğini belirten Dönmez, “Hiç spor yapmayan birinin bir anda heveslenip halı sahaya gitmesi büyük risk” dedi.
Spora katılım izni için sağlık problemi olan kişilerin çok detaylı şekilde muayene edilmesi gerektiğini de ifade eden Spor Hekimi Doç. Dr. Dönmez şöyle konuştu:
“Düzenli fiziksel aktivite yapmayan kişi, şiddetli aktivite yaptığında bir anda kalbine normalden çok daha fazla yük bindirmektedir. Olası damar tıkanıklığı gibi altta yatan genetik faktöre sahip olan kişi, kalbinin beslenememesi ile birlikte kalp krizi geçirebilir hatta doğru ve hızlı ilk müdahale yapılamazsa ölümüne bile sebep olabilir. Kalbin atım ritmiyle ilgili sıkıntı yaşayan ve tanısı konmuş kişilerin spora katılımı mutlaka kardiyolog kontrolünde olmalıdır. Bazı ritim bozuklukları masum olabilirken bazı durumlarda kişinin spor yapması hayati tehlike arz eder. Daha önceden bypass ameliyatı olan, koroner arter hastalığı tanısı konan, eforla ortaya çıkan solunum sıkıntısı olan, spor yaparken göğüs ağrısı yaşayan, fiziksel aktivite sırasında bayılma şikâyeti olan kişilerin mutlaka detaylı araştırılması lazım. Herhangi olumsuz bir durumla karşılaşılmazsa eğer doktor kontrolünde kişilerin spora katılımına izin verilebilir.”
Düzenli fiziksel aktivite ömrü uzatıyor
Düzenli fiziksel aktivite yapmanın önemine de değinen Dönmez, “Düzenli fiziksel aktivite yapıyor olmak aslında kişilerin hem tansiyon hastalığı hem de şeker hastalığı gelişim riskini azaltır. Kişiler daha sağlıklı olur, daha fit görünür. Fit olan kişinin kan yağları daha iyidir. Pıhtı ve plak da atmaz. Düzenli fiziksel aktivite yapıyor almak aslında kişinin ömrünü uzatan bir şeydir. Daha sağlıklı, daha kaliteli, daha konforlu yaş almamızı sağlar. Hareketsiz yaşam ise özellikle, kilo artışına dolayısıyla da metabolik hastalıklara neden olur. İnsanları bir şekilde sportif aktivitelere yönlendirmek toplum sağlığı açısından da oldukça önemli” dedi.
Egzersize kademeli şekilde başlanmalı
Kişilere bilinçli spor yapmaları için tavsiyelerde de bulunan Gürhan Dönmez, şunları söyledi:
“Kişiler, bir anda çok şiddetli şekilde egzersiz yaparsa vücutlarında herhangi bir bölgelerinden sakatlık yaşayabilir. Bu durumun yaşanmaması adına, aktiviteye mutlaka kademeli başlamak lazım. Her gidildiğinde bir sonrakinin üstüne çıkacak şekilde, yavaş yavaş uygun egzersiz şiddeti ve süresinin bulunması lazım. Kişilerde kas-iskelet sistemi problemi varsa mutlaka sporla ilgili uzman kişilerden hangi egzersizleri yapıp hangilerini yapmamalarına dair bilgiler alınmalı. Ayrıca fiziksel aktivite öncesi ve sonrası beslenmeye de dikkat edilmelidir. Yorgunluk, spor yaralanmalarının gelişmesini çok etkiler. Bundan dolayı kişiler, uyku düzenine de mutlaka dikkat etmelidir.”
Tek korunma yöntemi: Aşı
COVID-19 ile sporda ani ölümün herhangi bir bağlantısı olup olmadığı hakkında da bilgi veren Dönmez, “Şu ana kadar ortaya konmuş hiçbir bilimsel literatür, COVID-19 enfeksiyonunun sporcularda ani kardiyak ölüm sıklığını artırdığını ortaya koymadı. Ancak özellikle COVID-19 geçiren kişilerde kalp kasının iltihabının göz ardı edilemeyecek sıklıkta gelişebileceğini biliyoruz. Bu yüzden COVID-19 atlatmış kişilerin tekrar sportif aktivitelere dönmeden önce özellikle kardiyolojik muayenelerini mutlaka yaptırmalarını öneriyoruz” ifadelerini kullandı.
Doç. Dr. Gürhan Dönmez ayrıca, COVID-19 için bilinen tek korunma yönteminin de aşı olduğunu vurguladı.
