Sağlık Bakanlığı tarafından paylaşılan vaka bilgilerinin gerçeği yansıtmadığı tartışma konusu olmuş, Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve Sağlık ve Sosyal Emek Hizmetçileri Sendikası’nın (SES) sağlık çalışanlarına yaptığı anketlerle açıklanan rakamların yanıltıcı olduğu ortaya çıkmıştı.
Günlük vaka tablosundaki rakamlarda sadece PCR testi yapılmış hastalara ilişkin verilerin olduğu, tomografi ile teşhis koyulan hastaların ise rakamlara yansıtılmadığı doktorlar tarafından dile getirilmişti. COVID-19 sebebiyle gerçekleşen ölümlerin ölüm bildirim sistemine COVID-19 olarak girilmediğinin de tespit edilmesinin ardından, Sağlık Bakanlığı’nın neden Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) kararlarına uygun hareket edilmediği ise merak konusu olmuştu.
“Veriler Bakan’ın elinde, Bilim Kurulu’nda bile yok”
Vakaların gerçeği yansıtmadığına ilişkin tartışmalar, bilim insanlarının COVID-19 araştırması yapmak için Bakanlık’tan veri istemesi ile tekrar gündeme geldi. Bilim insanlarının araştırma yaparken uyması gereken aynı zamanda evrensel olarak da belirlenen bilimsel kurallar ve yasal mevzuata göre, araştırma yapılacak kurumun Etik Kurulu’ndan izin alması yeterli oluyordu. Ancak, yeni bir düzenlemeyle hastalığı tedavi edebilmek, aşı geliştirebilmek ve hastalığın ileride tekrar yaşanmaması için yapılması gereken bilimsel araştırmalarda kullanılacak vaka verilerine erişim, Sağlık Bakanlığı tarafından izne tabi tutuldu. Bakanlık önce bilim insanlarının Etik Kurula başvurmadan önce Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü COVİD-19 Bilimsel Araştırma Değerlendirme Kurulu’na başvurmalarını zorunlu tuttu, ancak daha sonra ilgili başvuruları gerçekleştiren derneklerin taleplerini reddetti. Kısıtlamaya ilişkin yapılan basın açıklamasında, kısıtlamanın sebebine ilişkin gelen soru üzerine konuşan TTB Başkanı Adıyaman “Vakalara ilişkin veriler tamamıyla Bakan’ın elinde. Hatta Bilim Kurulu’nun bile bu verilerden haberi yok. Buradan çıkan sonuç; açıklanan rakamlara uymayan veri var mı diye korkuyorlar herhalde diye düşünüyorum” dedi.
“Bilimsel araştırmalar geleceğe ışıktır; kısıtlanamaz”
TTB Merkez Konseyi Başkanı Prof. Dr. Sinan Adıyaman, konuya ilişkin 27 derneğin ortak yaptığı açıklamayı paylaşarak, söz konusu kısıtlamanın kaldırılmasını talep etti. Bilim insanlarının, uluslararası düzenlemeler, Anayasa ve Hekimlik Meslek Etiği Kuralları’na göre araştırma yapabilme hakkı olduğunu hatırlatan Adıyaman, “Sağlık Bakanlığı bilimsel araştırmaları teşvik edeceği, araştırıcılara olanaklar tanıyacağı yerde bilimsel ve akademik teamüllere aykırı bir şekilde kısıtlama getirmektedir” dedi. Sağlık Bakanlığı’nın hukuki düzenlemelerle güvence altına alınan bilimsel araştırma yapılmasıyla ile ilgili haklara rağmen, ilk kez çok farklı bir tutum ile hareket etiğini söyleyen Adıyaman, kararın toplum sağlığı açısından endişe verici olduğunu ifade ederek şöyle konuştu:
“Kısıtlamaya ek olarak çok merkezli bilimsel çalışmalar yapmak isteyen araştırıcılara Bakanlıkça belirlenen ve tek yürütücünün görevlendirildiği bir çalışmaya veri verme yolu ile katılabilecekleri, aksi takdirde çalışma yapamayacakları açıklanmıştır. Sağlık Bakanlığı bilimsel araştırmaları teşvik edeceği, araştırıcılara olanaklar tanıyacağı yerde bilimsel ve akademik teamüllere aykırı bir şekilde kısıtlama getirmektedir. Bilimsel çalışmaların sonuçları çok önemlidir. On binlerce insanın hayatının yanı sıra toplumların sosyal ve ekonomik geleceği bu çalışmalardan elde edilecek bilgilere bağlıdır. Bu nedenle Bakanlığın bu kısıtlayıcı uygulaması, salgının durdurulmasını güçleştireceği için kamu yararına da aykırı olup bilimsel bilgi üretme özgürlüğü ve yükümlülüğü adına son derece üzüntü vericidir.”
Açıklamayı destekleyen dernekler şöyle:
Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi, Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu (UDEK), Akademik Geriatri Derneği, Halk Sağlığı Uzmanları Derneği, Patoloji Dernekleri Federasyonu, Türk Dahili ve Cerrahi Bilimler Yoğun Bakım Derneği, Türk Gastroenteroloji Derneği Türk İmmünoloji Derneği, Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği, Türk Klinik Mikrobiyoloji Ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği, Türkiye Milli Pediatri Derneği, Türk Oftalmoloji Derneği, Türk Radyoloji Derneği, Türk Toraks Derneği, Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği, Türkiye Romatoloji Derneği, Türkiye Romatizma Araştırma ve Savaş Derneği, Türkiye Psikiyatri Derneği, Türkiye Acil Tıp Derneği, İşyeri Hekimleri Derneği, Türkiye Biyoetik Derneği, Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği, Türk Nöroşirürji Derneği, Türk El ve Üst Ekstremite Cerrahisi Derneği, Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği, Türk Yoğun Bakım Derneği, Türk Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Derneği.
